భారత విదేశాంగ మంత్రి ఎస్. జైశంకర్ గారు పుణేలో జరిగిన 'పుణే బుక్ ఫెస్టివల్' (Pune Book Festival) వేదికగా భారతీయ ఇతిహాసాలకు, ఆధునిక దౌత్యానికి (Diplomacy) ఉన్న సంబంధంపై అత్యంత ఆసక్తికరమైన వ్యాఖ్యలు చేశారు. మన పురాణ పురుషులైన శ్రీకృష్ణుడు మరియు హనుమంతుడు ప్రపంచంలోనే అత్యంత గొప్ప దౌత్యవేత్తలని ఆయన అభివర్ణించారు. సాధారణంగా దౌత్యం అంటే విదేశీ ప్రతినిధులతో చర్చలు జరపడం, వ్యూహాలు రచించడం అని భావిస్తాం. అయితే, ఈ విద్యలో మన పూర్వీకులు ఎంతటి ఆరితేరినవారో రామాయణ, మహాభారత ఘట్టాలను పరిశీలిస్తే అర్థమవుతుందని ఆయన వివరించారు. ఈ వ్యాఖ్యలు ఇప్పుడు దేశవ్యాప్తంగా చర్చనీయాంశంగా మారడమే కాకుండా, భారతీయ సంస్కృతిలోని వ్యూహరచన వైభవాన్ని ప్రపంచానికి చాటిచెబుతున్నాయి.
జైశంకర్ గారు హనుమంతుడి దౌత్య నైపుణ్యాన్ని వివరిస్తూ సుందరకాండలోని కొన్ని కీలక సన్నివేశాలను ఉదహరించారు. సీతమ్మ జాడ తెలుసుకోవడానికి హనుమంతుడు సముద్రాన్ని లంఘించి లంకకు వెళ్లడం కేవలం ఒక సాహస యాత్ర మాత్రమే కాదని, అది ఒక అత్యున్నత స్థాయి దౌత్య మిషన్ అని ఆయన పేర్కొన్నారు. "ఒక పని చెబితే పది పనులు పూర్తి చేసే వ్యక్తి హనుమంతుడు" అని జైశంకర్ కొనియాడారు. లంకకు వెళ్లిన హనుమంతుడు కేవలం సీతమ్మ ఎక్కడ ఉందో తెలుసుకోవడమే కాకుండా, ఆమెతో సంభాషించి శ్రీరాముడిపై నమ్మకాన్ని, మనోధైర్యాన్ని నింపారు. అపహరణకు గురై నిరాశలో ఉన్న ఒక వ్యక్తికి మానసిక బలాన్ని ఇవ్వడం అనేది ఒక గొప్ప దౌత్యవేత్తకు ఉండాల్సిన కమ్యూనికేషన్ నైపుణ్యం.
అంతేకాకుండా, హనుమంతుడు శత్రువు యొక్క బలాబలాలను (Intelligence Gathering) క్షుణ్ణంగా పరిశీలించారని జైశంకర్ విశ్లేషించారు. రావణుడి సభకు వెళ్లి, అతనితో నేరుగా సంభాషించి, హెచ్చరికలు జారీ చేయడం ద్వారా శత్రువును మానసికంగా దెబ్బతీశారు. యుద్ధం జరగకముందే శత్రువులో భయాన్ని కలిగించడం, మన సైన్యం యొక్క సామర్థ్యాన్ని చాటిచెప్పడం అనేది ఒక అత్యుత్తమ దౌత్య వ్యూహం. లంకా దహనం ద్వారా రావణుడి సామ్రాజ్య రక్షణ వ్యవస్థలోని లోపాలను ఎత్తిచూపడం కూడా ఇందులో భాగమేనని ఆయన అభిప్రాయపడ్డారు. జైశంకర్ గారి దృష్టిలో, ఒక పని కోసం వెళ్ళినప్పుడు ఆ పనిని పూర్తి చేయడమే కాకుండా, భవిష్యత్తులో రాబోయే పరిణామాలను అంచనా వేసి తదనుగుణంగా పావులు కదపడంలో హనుమంతుడిని మించిన వారు లేరు.
మన సంస్కృతి మరియు ఇతిహాసాల్లోని ఇటువంటి గొప్ప వ్యక్తుల గురించి ప్రపంచానికి తెలియజేయాల్సిన బాధ్యత మనపై ఉందని విదేశాంగ మంత్రి ఉద్ఘాటించారు. "మనం మన గొప్ప దౌత్యవేత్తల గురించి ప్రపంచానికి వివరించకపోతే, అది మన సంస్కృతికి మనం చేస్తున్న అన్యాయమే అవుతుంది" అని ఆయన స్పష్టం చేశారు. పాశ్చాత్య దేశాలు తమ వ్యూహకర్తలను గొప్పగా చెప్పుకుంటున్న తరుణంలో, భారతీయ వ్యూహరచనలోని నైతికత, వేగం మరియు విజయాన్ని ప్రపంచానికి చాటిచెప్పాల్సిన అవసరం ఉందని ఆయన పిలుపునిచ్చారు. మహాభారతంలో శ్రీకృష్ణుడు పాండవుల తరపున రాయబారిగా వెళ్లిన విధానం కూడా వ్యూహాత్మక చర్చలకు ఒక నిఘంటువు వంటిదని ఆయన గుర్తు చేశారు.
మొత్తానికి, జైశంకర్ గారి ప్రసంగం భారతీయ యువతకు తమ మూలాల పట్ల గర్వాన్ని కలిగించేలా ఉంది. కేవలం ఆధ్యాత్మిక కోణంలోనే కాకుండా, రాజకీయ, సామాజిక మరియు అంతర్జాతీయ సంబంధాల కోణంలో కూడా మన పురాణాలను అధ్యయనం చేయాలని ఆయన సందేశాన్ని ఇచ్చారు. ఆధునిక ప్రపంచంలో ఎదురవుతున్న క్లిష్టమైన సమస్యలకు మన ఇతిహాసాల్లోనే పరిష్కారాలు ఉన్నాయని ఆయన నొక్కి చెప్పారు. ఈ ప్రసంగం ద్వారా భారతీయ దౌత్యానికి ఉన్న ప్రాచీన పునాదులను ఆయన మరోసారి ప్రపంచానికి గుర్తు చేశారు.