రాష్ట్రపతి ద్రౌపదీ ముర్మును 16వ ఆర్థిక సంఘం తన సమగ్ర నివేదికను అధికారికంగా సమర్పించింది. దేశంలోని ఆర్థిక పంపిణీ, కేంద్ర–రాష్ట్ర సంబంధాలు, స్థానిక సంస్థల ఆర్థిక స్థిరత్వం వంటి కీలక విభాగాల్లో మార్గదర్శకంగా పనిచేసే ఈ సంఘం సిఫార్సులు వచ్చే ఐదేండ్లపాటు భారత ఆర్థిక వ్యవస్థకు పునాది వంటివి. సాధారణంగా ప్రతి ఐదేళ్లకోసారి ఆర్థిక సంఘం ఏర్పాటు చేయడం జరుగుతుంది.
నికర పన్ను ఆదాయాన్ని కేంద్రం, రాష్ట్రాలు, పట్టణ స్థానిక సంస్థలు (ULBs), గ్రామీణ స్థానిక సంస్థలు (PRIs) మధ్య ఎలా పంచుకోవాలనే విషయంపై ఈ సంఘం విశ్లేషణలు చేసి సిఫార్సులు చేస్తుంది. 16వ ఆర్థిక సంఘం కూడా గత కొన్నేళ్లలో దేశం ఎదుర్కొన్న ఆర్థిక మార్పులు, జీఎస్‌టీ అమలు తర్వాత వచ్చిన ప్రభావాలు, కోవిడ్–19 తర్వాతి పునరుద్ధరణ దశలో రాష్ట్రాల ఆర్థిక పరిస్థితి, కేంద్ర ప్రభుత్వ భారం, ఆర్థిక లోటు నియంత్రణ వంటి అనేక అంశాలను పరిగణనలోకి తీసుకుని తన నివేదికను సిద్ధం చేసినట్లు సమాచారం.
ఈ నివేదికలో కేంద్ర ప్రభుత్వం రాష్ట్రాల మధ్య వనరుల పంచకం, గ్రాంట్ ఇన్ ఎయిడ్ కేటాయింపు విధానం, విపత్తు నిర్వహణ నిధులు, స్థానిక సంస్థల బలోపేతానికి అవసరమైన నిధుల ప్రవాహం, పన్ను ఆదాయంలో వాటాల పెంపు–తగ్గింపులపై విస్తృతంగా చర్చించబడింది. ఇక ఈ సిఫార్సులను కేంద్ర ఆర్థిక శాఖ పరిశీలించి 2026–27 ఆర్థిక సంవత్సరం మొదటి బడ్జెట్ నుంచే అమలు చేయడానికి చర్యలు చేపట్టనుంది. సాధారణంగా ఆర్థిక సంఘం సిఫార్సులు అమల్లోకి వచ్చాక తరువాతి ఐదేళ్లపాటు అదే సూత్రం కొనసాగుతుంది. అంటే 16వ ఆర్థిక సంఘం రూపొందించిన విధానాలు 2026 ఏప్రిల్ 1 నుంచి 2031 మార్చి 31 వరకు అమల్లో ఉండనున్నాయి.
గత 15వ ఆర్థిక సంఘం సిఫార్సులు దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థపై ప్రభావం చూపినట్టే ప్రసిద్ధి చెందాయి. ఆ సంఘం కేంద్రం సేకరించే నికర పన్ను ఆదాయంలో 41% వాటాను రాష్ట్రాలకు కేటాయించాలని సూచించింది. ఇదే విధానం ప్రస్తుతం అమల్లో ఉంది. అయితే పలు రాష్ట్రాలు దీనిలో తమకు తగిన వాటా రాలేదని, ఆర్థికంగా వెనుకబడిన రాష్ట్రాలకు ప్రోత్సాహం తక్కువగా దక్కుతోందని అప్పట్లో విమర్శలు చేశాయి.
జీఎస్‌టీ పరిహారం ముగిసిన నేపథ్యంలో రాష్ట్రాల ఆదాయ వనరులు కాస్త పరిమితమయ్యాయి. ఈ నేపథ్యంలో 16వ ఆర్థిక సంఘం రాష్ట్రాల అభ్యర్థనలు, వారి ఆర్థిక అవసరాలు, ప్రజా సేవల నాణ్యత వంటి అంశాలపై లోతుగా పరిశీలించి సిఫార్సులు ఇచ్చినట్లు తెలుస్తోంది. ఈ నివేదికలో వనరుల పంచకం విషయంలో ఏ మార్పులు చోటుచేసుకున్నాయో, రాష్ట్రాల అవగాహనకు ఎంత వరకూ ఉపకరించేదిగా ఉందో తెలియాలంటే కేంద్రం బడ్జెట్ పత్రాలు వెలువడే వరకు వేచిచూడాల్సిందే. అయినప్పటికీ 16వ ఆర్థిక సంఘం నివేదిక సమర్పణతో భారత ఆర్థిక వ్యవస్థలో వచ్చే ఐదేళ్ల దిశ స్పష్టమవ్వడం ప్రారంభమైంది.
