భారత ఆర్థిక వ్యవస్థలో గూడ్స్ అండ్ సర్వీసెస్ ట్యాక్స్ (జీఎస్టీ) ఒక విప్లవాత్మక మార్పు. ఇది అనేక పరోక్ష పన్నులను ఒకే గొడుగు కిందకు తీసుకువచ్చి, 'ఒకే దేశం, ఒకే పన్ను' అనే నినాదాన్ని నిజం చేసింది. అయితే, జీఎస్టీ పరిధిలోకి రాని కొన్ని అంశాలు ఇప్పటికీ ఉన్నాయి, వాటిలో ప్రధానమైనది మద్యం. రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలకు కీలకమైన ఆదాయ వనరుగా ఉన్న మద్యం అమ్మకాలపై జీఎస్టీ విధించాలనే చర్చ చాలా కాలంగా జరుగుతోంది.
ఈ విషయంలో కేంద్ర ఆర్థిక మంత్రి నిర్మలా సీతారామన్ చేసిన తాజా ప్రకటన, ఈ అంశంపై కేంద్ర ప్రభుత్వ నిస్సహాయతను, అలాగే రాష్ట్రాల వైఖరిని స్పష్టం చేసింది. ఇటీవల కేంద్రం జీఎస్టీ శ్లాబులను కుదించిన నేపథ్యంలో నిత్యావసర వస్తువుల ధరలు తగ్గుతాయని ఆశిస్తున్న తరుణంలో, మద్యంపై జీఎస్టీ అంశం మరోసారి తెరపైకి వచ్చింది.
కేంద్ర ఆర్థిక మంత్రి నిర్మలా సీతారామన్ స్పందిస్తూ, మద్యంపై జీఎస్టీ విధించాలా వద్దా అనే నిర్ణయం పూర్తిగా రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలదేనని తేల్చిచెప్పారు. ఈ విషయంలో తాను స్పందించేందుకు ఏమీ లేదని ఆమె స్పష్టం చేశారు. ఈ ప్రకటన వెనుక చాలా కారణాలు ఉన్నాయి. భారత రాజ్యాంగం ప్రకారం, మద్యం తయారీ, అమ్మకాలపై పన్ను విధించే అధికారం కేవలం రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాల ప్రభుత్వాలకే ఉంది. ఈ పన్నుల ద్వారా వచ్చే ఆదాయం రాష్ట్రాల ఆర్థిక వ్యవస్థలకు వెన్నెముకగా నిలుస్తోంది.
మద్యం తయారీపై ఎక్సైజ్ సుంకం, అమ్మకాలపై వ్యాట్ (VAT) ద్వారా రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలకు ఏటా వేల కోట్ల రూపాయల ఆదాయం సమకూరుతోంది. ఈ నేపథ్యంలో, మద్యాన్ని జీఎస్టీ పరిధిలోకి చేర్చితే, ఈ పన్ను విధించే అధికారం రాష్ట్రాల నుంచి కేంద్రం చేతికి వెళ్తుంది. ఇది రాష్ట్రాల ఆదాయానికి భారీగా గండి కొడుతుంది. అందుకే, ఈ ప్రతిపాదనను రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు గట్టిగా వ్యతిరేకిస్తున్నాయి.
రాష్ట్రాలు మద్యంపై జీఎస్టీ విధించడాన్ని వ్యతిరేకించడానికి ప్రధాన కారణం ఆదాయ నష్టం. జీఎస్టీ పరిధిలోకి వస్తే, మద్యంపై పన్నులు తగ్గించే అవకాశం ఉంటుంది. దీనివల్ల రాష్ట్రాలు ఇప్పుడు వసూలు చేస్తున్న భారీ మొత్తంలో పన్నులు రాకపోవచ్చు.
ఉదాహరణకు, ఆంధ్రప్రదేశ్ వంటి రాష్ట్రాలు మద్యం అమ్మకాల ద్వారా ఏటా రూ. 20,000 కోట్ల నుంచి రూ. 25,000 కోట్ల వరకు ఆదాయం పొందుతున్నాయి. ఈ ఆదాయం రాష్ట్ర ప్రభుత్వం వివిధ అభివృద్ధి, సంక్షేమ పథకాలను అమలు చేయడానికి ఎంతో కీలకం. ఒకవేళ మద్యంపై జీఎస్టీ అమలు చేస్తే, పన్ను రేట్లు తగ్గడం వల్ల ప్రభుత్వ ఆదాయం గణనీయంగా తగ్గుతుంది.
మరో ముఖ్యమైన అంశం ఏమిటంటే, మద్యంపై పన్నులను నిర్ణయించే అధికారం రాష్ట్రాలకు పోతుంది. ప్రస్తుతం రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు తమ ఇష్టానుసారం, తమ ఆర్థిక అవసరాలకు అనుగుణంగా పన్ను రేట్లను పెంచడానికి లేదా తగ్గించడానికి అవకాశం ఉంది.
ఉదాహరణకు, సంక్షేమ కార్యక్రమాలకు నిధులు అవసరమైనప్పుడు పన్నులను పెంచుకోగలవు. జీఎస్టీలోకి వస్తే, ఈ నిర్ణయాలు కేంద్రం ఆధీనంలోకి వెళ్తాయి. ఇది సమాఖ్య స్ఫూర్తికి విఘాతం కలిగిస్తుందని రాష్ట్రాలు భావిస్తున్నాయి.
మద్యంపై జీఎస్టీ అమలు చేయకపోవడం వల్ల కొన్ని ప్రతికూలతలు కూడా ఉన్నాయి. ప్రస్తుతం, ఒక రాష్ట్రంలో మద్యం ధరలు ఎక్కువగా ఉంటే, సరిహద్దు రాష్ట్రాల్లో తక్కువ ధరలకు లభిస్తాయి. దీనివల్ల సరిహద్దుల్లో అక్రమ రవాణాకు ఆస్కారం ఏర్పడుతుంది. దేశవ్యాప్తంగా ఒకే పన్ను విధానం ఉంటే ఈ సమస్య తగ్గుతుంది. అయితే, ఈ ప్రయోజనం కంటే ఆదాయ భద్రతకే రాష్ట్రాలు ఎక్కువ ప్రాధాన్యత ఇస్తున్నాయి.
మద్యంపై జీఎస్టీ విధించాలంటే జీఎస్టీ కౌన్సిల్‌లో దీనిపై చర్చ జరగాలి. జీఎస్టీ కౌన్సిల్‌లో కేంద్రం, రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాల ప్రతినిధులు ఉంటారు. ఏ నిర్ణయమైనా కౌన్సిల్‌లో ఏకాభిప్రాయంతో తీసుకోవాలి. ప్రస్తుతం, మెజారిటీ రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు ఈ ప్రతిపాదనను వ్యతిరేకిస్తున్నాయి కాబట్టి, జీఎస్టీ కౌన్సిల్ దీనిపై నిర్ణయం తీసుకోవడం కష్టం.
మొత్తంగా, మద్యంపై జీఎస్టీ విధించాలనే డిమాండ్ ఆర్థికంగా, రాజకీయంగా చాలా సంక్లిష్టమైన అంశం. రాష్ట్రాల ఆదాయ భద్రత, ఆర్థిక స్వయంప్రతిపత్తి వంటి అంశాలు ఇందులో ప్రధానంగా ఉన్నాయి. కేంద్రం ఈ విషయంలో రాష్ట్రాల నిర్ణయానికే వదిలేయడం ఒక రకంగా ఈ సమస్య పరిష్కారానికి మార్గం లేదని చెప్పకనే చెప్పినట్లయింది. భవిష్యత్తులో ఈ పరిస్థితి మారాలంటే, రాష్ట్రాలకు ఆదాయ నష్టం లేకుండా చూడటానికి కేంద్రం ఒక ప్రత్యామ్నాయ మార్గాన్ని సూచించాల్సి ఉంటుంది. అప్పటివరకు, మద్యంపై జీఎస్టీ అనేది ఒక చర్చనీయాంశంగానే మిగిలిపోతుంది.
