పల్నాటి యుద్ధ చరిత్రలో ఒక చిన్న సంఘటన ఎలా మహా యుద్ధానికి దారితీసిందో చూస్తే ఆశ్చర్యం కలుగుతుంది. ఆ సంఘటనే కోడి పందెం. అప్పట్లో ఆంధ్ర దేశంలో కోడి పందేలు గౌరవప్రదమైన పోటీగా పరిగణించబడేవి. ఈ నేపథ్యలో బ్రహ్మనాయుడు తన కోడిపుంజు ‘చిట్టిమల్లు’, నాగమ్మ తన కోడిపుంజు ‘నల్లమల్లు’ ను పోటీలో దింపారు. మొదటి రౌండ్‌లో నాగమ్మ కోడిపుంజు నల్లమల్లు విజయం సాధించడంతో కోడి పందెం ప్రాంగణం ఉత్కంఠభరితంగా మారింది. బ్రహ్మనాయుడు తన గౌరవాన్ని నిలబెట్టుకునేందుకు రెండో పందెం కోసం సిద్ధమయ్యాడు.
రెండో పందెంలో నాగమ్మ తన శివంగి డేగను రంగంలోకి దింపగా, ఆ పోటీ భీకరంగా సాగింది. కొద్ది సేపటికే చిట్టిమల్లు గాయాలతో కుప్పకూలి ప్రాణాలు విడిచింది. ఈ పరిణామం బ్రహ్మనాయుడికి, మాచర్ల రాజులకు తీవ్ర అవమానంగా అనిపించింది. తమ గౌరవం తాకట్టు పడిందనే భావనతో వారు ఆగ్రహానికి లోనయ్యారు. ఒక సాధారణమైన కోడి పందెం తలెత్తించిన చిన్న వివాదమే క్రమంగా రాజ్యాల మధ్య విభేదాలకు దారి తీసింది.
మాచర్ల రాజులు నాగమ్మ పక్షపాతం, అన్యాయమని ఆరోపణలు చేయగా, నాగమ్మ తన విజయం న్యాయంగానే సాధించానని వాదించింది. ఇరువురి మధ్య మాటల యుద్ధం మొదలై చివరికి సైనిక యుద్ధానికి రూపాంతరం చెందింది. ఈ సంఘటన చరిత్రలో “పల్నాటి యుద్ధం” గా నిలిచిపోయింది. ఆ యుద్ధం కేవలం రాజకీయ ఆధిపత్య పోరాటం మాత్రమే కాకుండా, ఆ కాలం లోని గౌరవం, ధర్మం, అహంకారం, ప్రతీకారం వంటి మానవ స్వభావాల ప్రతిఫలంగా మారింది.
ఈ కోడి పందెం ద్వారా ఆ కాలంలో ఉన్న సామాజిక స్థితిగతులు కూడా స్పష్టమవుతాయి. ప్రజలు వ్యక్తిగత గౌరవాన్ని రక్షించుకోవడానికి ప్రాణాలకైనా తెగబడేవారు. చివరికి ఈ సంఘటన అనేక ప్రాణనష్టాలకు కారణమై, రాజ్యాల పతనానికి దారితీసింది. ఒక చిన్న కోడి పందెం ఎంత పెద్ద యుద్ధానికి నాంది పలికిందో చరిత్ర ఇప్పటికీ గుర్తు చేస్తుంది.
పల్నాటి యుద్ధం అనంతరం ఆ ప్రాంత రాజకీయ పరిస్థితులు పూర్తిగా మారిపోయాయి. ధర్మం, సత్యం, గౌరవం కోసం చేసిన యుద్ధంగా దాన్ని కొందరు భావిస్తే, ఆవేశం, అహంకారం మూలంగా జరిగిన అనర్థమని మరికొందరు పేర్కొన్నారు. కానీ సత్యం ఏదైనా, ఈ కోడి పందెం ఘటనే ఆంధ్ర చరిత్రలో శాశ్వత స్థానం సంపాదించింది.
