భారతీయ పాస్పోర్ట్ వ్యవస్థలో ఒక చారిత్రక ఘట్టం ఆవిష్కృతమైంది. కేంద్ర ప్రభుత్వం పాస్పోర్ట్ సేవా ప్రోగ్రాం 2.0 (PSP V2.0) కింద కొత్త తరహా RFID చిప్ ఆధారిత ఎలక్ట్రానిక్ పాస్పోర్ట్లు (ఈ-పాస్పోర్ట్లు) ను దేశవ్యాప్తంగా ప్రవేశపెట్టింది. సాంకేతికతతో కూడిన ఈ కొత్త పాస్పోర్ట్ల ద్వారా ప్రయాణ భద్రత పెరగడమే కాకుండా, విమానాశ్రయాల్లో ఇమిగ్రేషన్ ప్రక్రియ అతి త్వరగా పూర్తయ్యే అవకాశం లభిస్తుంది.
ఈ-పాస్పోర్ట్ అనేది సాధారణ పాస్పోర్ట్కు డిజిటల్ అప్గ్రేడ్ వంటిది. దీని నిర్మాణం మరియు పనితీరు ఈ విధంగా ఉంటుంది. ఈ-పాస్పోర్ట్ కవర్లోని వెనుక పేజీ (2వ పేజీ) లో ఒక చిన్న మైక్రోచిప్ (Microchip) మరియు యాంటెన్నా అమర్చబడి ఉంటాయి.
ఈ చిప్లో యజమాని వ్యక్తిగత వివరాలు, ఫోటో, వేలిముద్రలు, డిజిటల్ సంతకం వంటి బయోమెట్రిక్ డేటా అంతా ఎన్క్రిప్టెడ్ ఫార్మాట్లో (Encrypted Format) సురక్షితంగా నిక్షిప్తం చేయబడుతుంది.
ఇందులో PKI (Public Key Infrastructure) ఎన్క్రిప్షన్ను ఉపయోగించడం వల్ల భద్రత అత్యధికంగా ఉంటుంది. ప్రింట్ చేసిన డేటా మరియు చిప్లోని డేటా ఒకేలా ఉన్నాయో లేదో ఇమిగ్రేషన్ రీడర్ తక్షణమే పోల్చుకుంటుంది. ఈ కారణంగా, దీన్ని తారుమారు చేయడం దాదాపు అసాధ్యం.
ఈ-పాస్పోర్ట్ భారత పాస్పోర్ట్ వ్యవస్థను అంతర్జాతీయ స్థాయికి తీసుకెళ్తుంది. ఇది ICAO (International Civil Aviation Organization) అంతర్జాతీయ ప్రమాణాలకు తగ్గట్టుగా రూపుదిద్దుకుంది. దీని ప్రధాన ప్రయోజనం విమానాశ్రయాల్లో Automated e-Gates ద్వారా ఇమిగ్రేషన్ ప్రక్రియను కేవలం కొన్ని సెకన్లలోనే పూర్తి చేయడం. ఈ సాంకేతికత ద్వారా నకిలీ పాస్పోర్ట్లను పూర్తిగా నివారించవచ్చు.
ప్రస్తుతం భారత్ సహా 178 దేశాల్లో ఈ-పాస్పోర్ట్ సౌలభ్యం అందుబాటులో ఉంది.
భారత విదేశాంగ శాఖ (Ministry of External Affairs) విడుదల చేసిన గణాంకాలు ఈ పురోగతిని సూచిస్తున్నాయి:
భారతదేశంలో ఇప్పటికే 80 లక్షలకు పైగా ఈ-పాస్పోర్ట్లు జారీ అయ్యాయి.
విదేశీ రాయబార కార్యాలయాల (Embassies) ద్వారా 62,000+ పాస్పోర్ట్లు ఇచ్చారు.
2035 నాటికి దేశంలోని అన్ని పాస్పోర్ట్లు పూర్తిగా ఈ-పాస్పోర్ట్లుగా మారిపోతాయని లక్ష్యంగా పెట్టుకున్నారు.
ఈ-పాస్పోర్ట్ వ్యవస్థతో పాటు, దరఖాస్తు ప్రక్రియను సులభతరం చేసేందుకు PSP V2.0 కింద అనేక కొత్త ఫీచర్లను జోడించారు. ఈ డిజిటల్ ప్లాట్ఫారమ్ను TCS (Tata Consultancy Services) అభివృద్ధి చేసింది.
AI ఆధారిత సిస్టమ్లు, చాట్/వాయిస్ బాట్స్.
UPI/QR పేమెంట్స్ సదుపాయం.
డిజీ లాకర్ (DigiLocker) ఇంటిగ్రేషన్, డాక్యుమెంట్ అనాలిసిస్, ఫేషియల్ మాచింగ్ అలర్ట్స్ వంటి సదుపాయాలు ఉన్నాయి.
ప్రస్తుతానికి ఈ-పాస్పోర్ట్లు జారీ అవుతున్న 13 నగరాలు ఇక్కడ ఉన్నాయి. త్వరలో మిగిలిన PSK/POPSK కేంద్రాల్లో కూడా ఈ సేవలు పూర్తిగా అందుబాటులోకి రానున్నాయి. నాగపూర్, భువనేశ్వర్, జమ్మూ, గోవా, శిమ్లా, రాయపూర్, అమృత్సర్, జైపూర్, చెన్నై, హైదరాబాద్, సూరత్, రాంచీ, ఢిల్లీ. ప్రత్యేక అర్హతలు, అదనపు పత్రాలు, అదనపు ఫీజు ఏమీ లేకుండా సాధారణ పాస్పోర్ట్కు అర్హులు అయిన వారందరూ ఈ-పాస్పోర్ట్కు దరఖాస్తు చేసుకోవచ్చు.
Step-by-step విధానం (సంక్షిప్తంగా):
Passport Seva Portal లో రిజిస్టర్ చేసుకోవాలి.
కొత్త/పాత పాస్పోర్ట్ రెన్యూవల్ (Fresh/Re-issue Form Fill) ఆప్షన్ను ఎంచుకుని దరఖాస్తు ఫారం నింపాలి.
ఆన్లైన్లోనే రుసుము (Online fee payment) చెల్లించాలి.
ఎంపిక చేసుకున్న PSK (Passport Seva Kendra)/POPSK లో అపాయింట్మెంట్ తీసుకోవాలి.
PSK/POPSKకు ఒరిజినల్ పత్రాలు తీసుకెళ్లాలి. అక్కడ బయోమెట్రిక్ (వేలిముద్రలు, ఐరిస్) తీసుకుంటారు.
అవసరమైతే పోలీసు పరిశీలన (Police Verification) జరుగుతుంది.
అన్నీ సరిగ్గా ఉంటే, వారం రోజుల్లో కొత్త ఈ-పాస్పోర్ట్ పోస్ట్ ద్వారా ఇంటికే వస్తుంది.
